АЭС - 2024Заң және Қоғам

Энергия – өркениет өрісі

Әлем төртінші өнеркәсіптік революция табалдырығында тұр. Заманауи озық технологиялар кезеңінің негізгі көзі – интернет пен энергия. Әсіресе, екіншісінсіз мақсат негізсіз болады.
Сондықтан ақылды қалалар концепциясын ілгерілетуді жоспарлаған мемлекеттер ең бірінші тұрақты электр энергия көздерін шешуді басымдық етуде. Онсыз өнеркәсіптік революция іске аспайды. Міне, электр энергиясының маңызын осыдан-ақ түсінуге болады.

Ал энергия алудың қандай көздері бар? Біз білетін, әрі тұтынып жүрген кө­мір және газ стансалары энергияның көзі болып отыр. Баламалы энергия көздеріне жел, күн, суды қосуға болады.

Елдегі ірі қалаларда жұмыс істеп тұрған ЖЭС-тердің басым көпшілігі 1970 жылдары салынды. Жылу жүйелерін күрделі жөндеуді немесе жаңартуды талап етеді. Бүгінде ЖЭО жабдықтарының орташа тозуы 66 пайызды құрайды. Соңғы жылдардағы Екібастұз, Рудный, Риддер және Темір­таудағы апатты жағдай ЖЭС-ның қауіп­сіздік деңгейі төмендей бастағанын дәл­ел­деді. Энергетика министрлігінің дерегінше, жұмыс істеп тұрған 37 жылу электр орталығының 19-ы қызыл аймаққа, 11-і – сары, 7-і ғана жасыл аймаққа енеді. Эл­ектр энергиясын өндіретін стансалардың 55,5 пайызы 30 жылдан асты. Бұл энергетика саласындағы күрделі мәселе­лерді тездетіп шешуді міндеттеп отыр. Кейінгі жылдары халық саны көбейіп, бизнес субъектілері мен ірі өндіріс орын­дарының қуаттылығы артуда. Сондай-ақ төртінші өнеркәсіптік революциясының негізгі құралдары – IT, 3D, роботтехнология өмірімізге дендеп енуде. Ал ағымдағы жағдаймен энерге­тикалық тұрақтылық пен қауіпсіздікті қамтамасыз ету мүлде мүмкін емес.

Электр энергиясының негізгі бөлігі ес­кірді, жаңғыртуға қомақты қаржы қажет. 2015 жылы Париж келісіміне сай Қазақ­стан көміртегі бейтараптығына қол жеткізудің 2060 жылға дейінгі стратегиясын бекітіп, газ шығарындысын азайтуға тиіс. Атом эл­ектр стансалары сынды тұрақты энергия көздерінсіз ел энергия тапшы­лығына, ген­ера­циялаушы қуаттардың теңгерімсіздігіне және халықаралық экологиялық міндеттемені орындау қиын. Бірнеше басқосуда атом энергетикасының перспективалары туралы талқылап, энергетиктермен пікір алмастық. Сонда энергетик инженерлер мен ғалымдар АЭС-тің маңызын жан-жақты түсіндіріп берді.

Әрине, бәріміздің бойымызда атом радиациясына байланысты үрей бар.  Совет әскерилері мен ғалымдары Семей ядролық полигонында 460 ядролық, термоядролық және сутегі қаруларды жер­де, әуеде, жер астында және суда жары­лыс жасады. Семей өңірімен бірге Павлодар облысының Май ауданы радиациядан біршама зардап шекті. Бірақ қарудың жөні бір бөлек, бейбіт атомның жөні бір бөлек екенін түсінуіміз керек. Эн­ергиясыз қараңғы түнекте қаламыз. ЖЭС жаңартып, жаңғыртып, дамыта берсек, халықаралық міндеттерді орындай алмаймыз.

Қайбір жылы Екібастұздағы ЖЭС апат болып, қала тұрғындары жылусыз қалғанда қатты алаңдап, белсенді аза­маттармен бірлесіп, сауда орындарынан электрмен жылытатын құралдарды іздеп, тапқанымызды кеншілер қаласына тасы­дық. Ауыр күндер артта қалды. Егер жарықсыз қалғанда қалай болар еді. Қақаған қыста қала тұрғындарын эва­куация керек болады. Шүкір, Үкіметтің қамқор­лығы мен ел-жұрттың ауыз­бір­шілігінің арқасында қиындықты еңсердік. Енді мұндай жағдай қайтып қайталан­басын.

Бізге келешектегі қиындықтарды болдырмау үшін жаңа энергия көзін іздеп, қазірден іске қосудың қамын жасау керек. «Жасыл» энергияға жататын атом энер­гетикасын сол себепті дамыту керек. Көрші Өзбекстан АЭС салуды бастап кетті. Тіпті, шөл далада Біріккен Араб Әмірлігі атом энергетикасының игілігін көруде. Оңтүстік Африка Республикасы АЭС-тен энергия алып отырса, Египет іске қосуға ниетті. Яғни, әлемдік қауым­дастық атом энергетикасынан жарық алып отырғанда, көштен қалып кетуіміз өзімізге сын болады.

Біздің түсінгеніміз, энергетикалық тәуелсіздік – нағыз тәуелсіздіктің қайнары. Өйткені энергия – өркениет өрісі, энер­гиясыз өркениет көшіне ілесе алмаймыз.

Жарқынбек АМАНТАЙҰЛЫ,

Парламент Мәжілісінің депутаты

Өзге де жаңалықтар

Добавить комментарий

Ваш адрес email не будет опубликован. Обязательные поля помечены *

Back to top button